İnsan hafızası kandırılabilir. Bu, örneğin tanıklarla görüşürken yardımcı olabilir.

Regensburg (Almanya). Araştırmalara göre insan hafızası belli bir zaman dizisini takip ediyor. Bilgileri kaydettikten kısa bir süre sonra yine ilk detayları unutuyoruz. Bundan sonra, unutma eğrisi belirgin bir şekilde düzleşir. İnsanlar bilgiyi geçmişte ne kadar uzun süre kaldıysa o kadar kötü hatırlıyorlar. Hafızanızı tazeleyerek, örneğin daha önce öğrendiğiniz kelimeleri tekrarlayarak bunu değiştirebilirsiniz.

Bellekten bilgi almak, zamana bağlı unutmayı önler. Regensburg Üniversitesi’nden bilim adamları, “Ancak, bu kesintinin yalnızca kısa ömürlü olup olmadığı veya daha uzun süreceği ve unutulma saatini yeniden başlatıp başlatmayacağı belli değildi.” Ayrıca araştırmalar, seçici erişimin yalnızca eldeki bilgilerin değil, aynı zamanda kaydedilen diğer bilgilerin de hafızasını güçlendirdiğini gösteriyor.

728 denek ile hafıza testleri

Bilim adamları Karl-Heinz Bäuml ve Lukas Trißl bu nedenle, bu şaşırtıcı fenomeni neyin tetiklediğini bulmak için seçici geri getirmeyi daha yakından incelediler. PNAS uzman dergisindeki yayınlarına göre, 728 deneğin kısa bir metni veya 15 kelimelik bir listeyi ezberlemesi gereken bir deney gerçekleştirdiler. Kontrol grubundaki denekler, bir hafıza testini tamamlamadan önce bir süre dikkatlerini dağıttı. Alt gruba bağlı olarak, öğrenme zamanı ile test arasındaki mesafeler farklı uzunluklardaydı.

Diğer grup, öğrenme ve test etme arasındaki seçici hatırlama sürecini tamamladı. Hatırlamalarına yardımcı olmak için 15 kelimenin on tanesinin ilk harflerini görebildiler ve daha sonra hafızalarından doldurmaları istendi. Hafıza testi de bu deneklerle 30 dakika ile üç saat arasındaki aralıklarla gerçekleştirildi.

Seçici alma, bellek performansını artırır

Testlere göre hafıza tüm gruplarda zamanla geriliyor. Beklendiği gibi, denekler kelimeleri öğrendiklerinden daha uzun süre önce daha az hatırlayabildiler. Ancak, gruplar arasında hafıza performansında önemli farklılıklar vardı. Seçici geri çağırma sayesinde bazı kelimeleri tekrar görebilen denekler en iyi sonuçları elde ediyor. Araştırmacılar, “Seçici geri getirmeden hemen sonra, hem geri alınan hem de geri getirilmeyen kelimelerin hatırlanması iyileştirildi” diye açıklıyor.

Seçici geri çağırma, insanların hafıza kapasitesini güçlendirir ve bilgilerin zamanla unutulmasını geciktirir. Ara hatırlamadan kısa bir süre sonra, anılar öğrenmenin hemen ardından olduğu kadar netti. Bu unutmanın sıfırlanması, deneklerin saatler sonra bile kontrol grubundan önemli ölçüde daha iyi bellek performansı elde etmesini sağladı.

Zamanlanmış unutma duraklatıldı

“Bu, seçici geri almanın zamana bağlı unutmayı kesintiye uğrattığını gösteriyor. Bu ilk hatırlama artışı, hafızadaki kısa süreli bir gelişmeden daha fazlasıdır – bu bilgi için zamana bağlı unutmayı yeniden başlatır,” diye açıklıyor yazarlar. Öğrenilenleri hatırlamak bu nedenle unutulma saatini sıfırlayabilir.

Araştırmacılara göre bu, insanlar tekrar tekrar aradığında hafıza içeriğinin daha kolay geri alınabileceğini gösteriyor. Beyin , saklanan verileri daha iyi bulabilir çünkü tekrarlanan geri alma, bilgiyi bilince getiren bağlantıları güçlendirir. Bu etki, kelime dağarcığı sürekli tekrarlandığında fark edilir hale gelir.

Hak talebinde bulunulmayan içerik de etkilendi

Araştırma verilerine göre, bu sadece seçici olarak alınan içeriği değil, aynı zamanda öğrenilen diğer bilgileri de etkiler. Denekler, yalnızca ilk harfleri kendilerine gösterilen on kelimeyi değil, aynı zamanda tekrarlanmayan diğer kelimeleri de hatırlayabildiler.

Araştırmacılara göre, bundan ek bir hafıza etkisi sorumlu olabilir. “Muhtemelen, seçici geri alma, bilgi depolandığında var olan bellekteki uzamsal-zamansal bağlamı geri yükler. Bu yeniden etkinleştirilen bağlam, daha sonra görünüşte unutulmuş içeriği hayata döndürmek için bir anahtar görevi görür,” diyor Bäuml.

Tanık görüşmelerinde daha iyi sonuçlar

Bu nedenle çalışma, öğrenirken bazı günlük deneyimleri doğrulamaktadır. Sonuçlar ayrıca bellek performansının nasıl artırılabileceğine dair ipuçları da sağlıyor. Bu nedenle, bilginin bir kısmını öğrendikten kısa bir süre sonra tekrar çağırmak özellikle yararlıdır. Bu, diğer öğrenme içeriğini daha sonra daha iyi hatırlama olasılığınızı artırır.

Araştırmacılara göre bu, örneğin tanıklarla görüşürken ilgili olabilir. Bu nedenle, sonuçlarını iyileştirmek için başlangıçta birkaç basit hatırlatmayı sorgulamak mantıklı olacaktır. Tanıklar daha sonra detayları daha iyi hatırlayabilmelidir. Bäuml, “Böylece bulgular, bazı anket ve görüşme tekniklerinde kullanılan prosedür için post-hoc bir gerekçe de sağlıyor” diye açıklıyor.