Sinestezi yaklaşık 25 kişiden 1’inde görülür. Bu insanlar otomatik olarak duyu algılarını bir başkasıyla ilişkilendirir. Örneğin müzik dinlerken renkleri veya şekilleri görürler. Bilim adamları artık olağandışı duyusal algı biçiminin biyolojik kökenine dair ilk ipuçlarını buldular.

Wundtlaan (Hollanda). Oldukça az sayıda insan, duyusal algıları diğerleriyle otomatik olarak ilişkilendirme gibi alışılmadık bir yeteneğe sahiptir. Örneğin sinestezik olarak da bilinen bu kişiler, müzik dinlerken iç gözlerinin önünde farklı renkler veya geometrik şekiller görürler. Yeteneğin, çeşitli düzeylerde 25 kişiden birinde meydana geldiği tahmin edilmektedir. Ancak bunun biyolojik nedenleri şimdiye kadar tamamen belirsizdi. Max Planck Psikodilbilim Enstitüsü ve Cambridge Üniversitesi’nden bilim adamları şimdi bu gizemi çözmek için araştırma yapıyorlar. İlk belirtiler moleküler düzeyde biyolojik nedenlere işaret etmektedir.

Sinestezinin erken çocukluk döneminde ortaya çıktığı daha önceden biliniyordu ve bu algı biçiminin bir aile olgusu olarak ortaya çıktığı da 100 yılı aşkın süredir biliniyor. Bu nedenle, kalıtsal faktörlerin sinestezi için bir neden olduğu mantıklıdır.

Max Planck Psikolinguistik Enstitüsü’nden genetikçi Amanda Tilot şöyle diyor: “Görüntüleme tekniklerini kullanan araştırmalar, sinestezisi olan yetişkin insanların beyinlerindeki devrelerin, bu tür özel duyusal bağlantılar deneyimlemeyen insanlardan biraz farklı şekilde kablolandığını gösteriyor. Cevabın bir kısmının insanların genetik yapısında yattığından şüpheleniyoruz.”

Bütün ailelerin soruşturmaları

Bilim adamları artık sinestezinin biyolojik nedenlerine dair yeni genetik ipuçları bildiriyor. Bilim adamları çalışmaları için, birkaç nesil boyunca aile üyelerinin müzik dinlerken renkleri gördüğü üç ailenin DNA’sını analiz ettiler.

En son genom dizileme yöntemlerini kullanan bilim adamları, ailelerde sinestezi için genetik varyantları tanımlayabildiler ve bunların nesilden nesile nasıl aktarıldığını anlayabildiler. Bilim adamları özellikle, genler tarafından kodlanan protein türünü etkileyen ve ailelerdeki sinestezi kalıtımıyla mükemmel şekilde eşleşen nadir DNA değişikliklerine odaklandı.

İşaretli DNA varyantları aileler arasında farklılık gösterse de, bilim adamları ortak bir nokta buldular: aksonogenez ve hücre göçü ile ilgili genlerin zenginleşmesi. Aksonogenez, beyin hücrelerinin doğru ortaklara bağlanmasına izin veren temel bir süreçtir.

Bir genden daha fazlası

Max Planck Enstitüsü Direktörü ve mevcut araştırma projesinin başkanı Simon Fisher şunları ekliyor: “Cambridge’deki meslektaşlarımız tarafından yapılan önceki çalışmalardan, bu harika özellikten yalnızca tek bir genin sorumlu olamayacağını biliyorduk. Aynı sinestezi biçimi birkaç ailede ortaya çıksa bile, bunun için farklı genetik açıklamalar olması muhtemeldir. Bu nedenle umudumuz, DNA verilerinin bize ortak biyolojik süreçlere, yani sinesteziye dahil olan faktörlere dair ipuçları vermesiydi.

Cambridge Üniversitesi Otizm Araştırma Merkezi direktörü Simon Baron-Cohen şunları ekliyor: Bu çalışma genetik farklılıkların -muhtemelen değiştirilmiş beyin kablolaması aracılığıyla- duyusal deneyimlerimizi nasıl etkileyebileceğini ortaya koyuyor. Sinestezi, saygı duymamız ve değer vermemiz gereken nöroçeşitliliğin açık bir örneğidir.”

Daha fazla sinestezik aranıyor

Ekip, mevcut araştırma sonuçlarını daha iyi anlayabilmek için şu anda araştırmaya katılmak isteyen diğer aileleri ve kişileri arıyor. Bu kısa testle , yaygın sinestezi formlarından herhangi birine sahip olup olmadığınızı öğrenebilirsiniz.